Voorwoord

Wat beweegt je er toe om, na 55 jaar, nog een periode uit je leven te gaan beschrijven die al zo lang achter je ligt. Het feit dat je dit doet, en het gegeven dat nog zoveel details uit die tijd spontaan bovenkomen, wijzen er wel op dat het een periode betreft die voor jou zonder twijfel aangrijpender is geweest dan vele andere gebeurtenissen daarvoor en daarna, die in de vergetelheid zijn geraakt.

Nu is het zo, dat veel uit de periode van ’Dwangarbeider in het Derde Rijk’ onderwerp van gesprek is geweest op verjaardagen en andere familiebijeenkomsten. Je liet je dan uit de tent lokken om wat ervaringen uit die tijd te vertellen. Het ene verhaal riep weer herinneringen aan een andere gebeurtenis op, en men zei dan nogal eens: “Waarom schrijft u geen boek over uw belevenissen in die tijd?”. Een boek werd het echter niet.

Toen mijn zoon Marc een aantal maanden geleden, na alweer een gesprek over de bewuste periode, zei: “Pa, schrijf al deze feiten toch eens op. Als u er eens niet meer bent, is de kennis daarvan verloren”. Daarop besloot ik er toch maar mee te beginnen. U heeft het resultaat in handen. Het is het verhaal van de vier Flakkeese jongens die in Offenbach am Main bij hetzelfde bedrijf werden tewerkgesteld en die later gezamenlijk een kamer bij de familie Steinmann gingen bewonen. Van hen zijn Dingeman Hogerwerf en Leen de Bakker inmiddels overleden.

Aan Jaap Hendrikse, die ik in 55 jaar niet meer had gezien of gesproken, heb ik, na voorafgaand telefonisch contact, het concept van dit verhaal ter lezing en ter beoordeling toegezonden. In een persoonlijke ontmoeting die ik kort daarna bij hem thuis te Herkingen (Haarken) op Flakkee met hem mocht hebben (zie foto), vertelde hij me dat hij veel van wat ik had beschreven kwijt was. Maar na lezing herinnerde hij zich wel weer een en ander. Bovendien gaf hij me nog enige aanvullingen, waarvoor ik hem dankbaar ben. Daarnaast hielp ik hém weer aan een aantal foto’s uit die tijd. Hij was bij de watersnoodramp van 1953 alles kwijt geraakt.

Zo hoop ik met dit epistel diegenen die er belang in stellen, een indruk te geven van mijn belevenissen als dwangarbeider in het Derde Rijk. Ik wil er bovendien de ervaringen voor het nageslacht mee veilig stellen.

Ik ben de Heere God dankbaar dat ik op mijn hoge leeftijd, zowel fysiek als psychisch, in staat was om dit verhaal te produceren. Bij het doorlezen ervan zult u bemerken dat ik, bij herhaling, op wonderlijke wijze geholpen en bewaard ben. Onverdiend!

Soli Deo Gloria!

Marias Holleman

5 september 2000